Ο ψαλμός 4^οςκατέχει μια ιδιαίτερη, ακόμη και εξαιρετική θέση.

Σε λίγες μόνο λέξεις του ψαλμού υπάρχει μια φόρμουλα για την ανθρώπινη ευτυχία ή το μονοπάτι προς τη σοφία. Εξάλλου, μόνο ένας σοφός μπορεί να είναι αληθινά ευτυχισμένος, ένας ανόητος - ποτέ.

Ο 4^οςψαλμός αποτελείται από 9 γραμμές. Κάθε στίχος είναι τόσο πλούσιος και εκφραστικός που οι περισσότεροι από αυτούς αποτέλεσαν τη βάση για διάφορα λειτουργικά άσματα και προσευχές.

Έτσι, ο 4ος ψαλμός διαβάζεται στην αρχή του Μεγάλου Αποδείπνου. Αφορμή για αυτήν την τοποθέτηση ήταν οι γραμμές του ψαλμού, όπου ο συγγραφέας αναφέρει μια ειρηνική απόσυρση για να κοιμηθει: Ξαπλώνω ήρεμα και κοιμάμαι, γιατί εσύ, Κύριε, μόνος μου δίνεις μου να ζήσω με ασφάλεια.

Ο ψαλμός αυτός χρησιμοποιείται και ως προκίμενος στον εσπερινό κάθε Δευτέρας. Και οι γραμμές του (7-9) περιλαμβάνονται στην προσευχή μετά το δείπνο.

Μια γραφική σύγκριση για το αποτύπωμα και την εμφάνιση του φωτός πάνω μας του Πρόσωπου του Κυρίου αποτυπώνονται στην προσευχή της πρώτης ώρας. Και μέρος του 7ου στίχου περιλαμβάνεται στα εορταστικά άσματα που είναι αφιερωμένα στον Σταυρό του Κυρίου - το φως του προσώπου σου, Κύριε, δηλώνεται πάνω μας.

Αλλά ας στραφούμε στην κύρια ιδέα του 4^ουψαλμού:

Εν τῷ ἐπικαλεῖσθαί με εἰσήκουσάς μου, ὁ Θεὸς τῆς δικαιοσύνης μου, ἐν θλίψει ἐπλάτυνάς με. Οἰκτείρησόν με καὶ εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου.

«Έν θλίψει ἐπλάτυνάς με…»

Αυτές οι λέξεις περιέχουν την υψηλότερη σοφία, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την κοσμική έννοια της ευτυχίας.

Συχνά πιστεύουμε ότι το να βρισκόμαστε σε περιορισμένες συνθήκες - είτε πρόκειται για εξωτερική πίεση είτε για άλλες ταπεινές συνθήκες και καταστάσεις - μας κάνει βαθιά δυστυχισμένους, αλλά ο ψαλμωδός μας διαβεβαιώνει για το αντίθετο. Στον στενό τόπο ο χώρος ανοίγει. Δηλαδή, οι περιορισμένες συνθήκες στις οποίες βρισκόμαστε από την Πρόνοια του Θεού μας βοηθούν να αναπτυχθούμε πνευματικά. Είμαστε σαν ένα συμπιεσμένο ελατήριο που, αφού απελευθερωθεί, πετάει στον αέρα.

Η ευεξία μας νανουρίζει, γινόμαστε παθητικοί, τεμπέληδες και αδιάφοροι, αλλά οι δυσκολίες και οι δοκιμασίες μας οδηγούν στην πνευματική ανάπτυξη και ωριμότητα. Ο Κύριος είπε: Μπείτε από τη στενή πύλη, γιατί η πύλη είναι πλατιά και το μονοπάτι ευρύ, που οδηγεί στην καταστροφή, και πολλοί περνούν από αυτήν (Ματθ. 7:13).

Ένα φαρδύ μονοπάτι, σύμφωνα με τα λόγια του αγίου Ιερωνύμου, αυτές είναι οι απολαύσεις του κόσμου που αναζητούν οι άνθρωποι και το στενό είναι αυτό που ανοίγει με κόπους σωματικούς, πνευματικούς και νηστικούς. Πολλοί περπατούν το φαρδύ μονοπάτι, είπε ο άγιος, αλλά λίγοι βρίσκουν το στενό μονοπάτι. Δεν ψάχνουμε για ένα ευρύ μονοπάτι, και δεν χρειάζεται να το αναζητήσουμε: είναι ελεύθερα ανοιχτό σε εμάς και υπάρχει το μονοπάτι των πλανημένων αλλά δεν βρίσκουν όλοι το στενό μονοπάτι. Κατά συνέπεια, οι φαρδιές πύλες οδηγούν στην καταστροφή και οι στενές - στη ζωή.

Υἱοὶ ἀνθρώπων, ἕως πότε βαρυκάρδιοι; ἱνατί ἀγαπᾶτε ματαιότητα καὶ ζητεῖτε ψεῦδος;

Εδώ ο προφήτης συνεχίζει τη σκέψη του, αλλά πιο συναισθηματικά. Ακούγεται η θλιβερή έκκλησή του: άνθρωποι, συνέλθετε! Στην πραγματικότητα, είναι μια διαμαρτυρία ενάντια στο ψέμα, την απερισκεψία και τη βλακεία στη ζωή. Ο ψαλμωδός στρέφεται στους γιους των ανθρώπων για να καταδικάσει και να προσηλυτίσει στον Θεό εκείνους που δεν Τον γνωρίζουν ακόμη και δεν θα έχουν τον Μεσσία, τον Υιό του Δαβίδ, τον Βασιλιά.

« Ινατί ἀγαπᾶτε ματαιότητα καὶ ζητεῖτε ψεῦδος;»

Το μάταιο είναι όλο μάταιο, προσωρινό, κενό. Ένα άτομο σε όλη του τη ζωή κυνηγάει άδεια αντικείμενα που πρέπει να αποφευχθούν, αλλά αυτό που πραγματικά γεμίζει δεν επιτρέπεται να μπει στη ζωή του. Οι απολαύσεις της ζωής είναι μάταιες. Φήμη, πλούτος, δύναμη - όλα είναι ματαιοδοξία. « Ματαιότης ματαιοτήτων, εἶπεν ὁ ἐκκλησιαστής, ματαιότης ματαιοτήτων, τὰ πάντα ματαιότης» (Εκκλ. 1:2). «Ως κάποιος που θα έβλεπε κάποιον να φεύγει από το φως και να κυνηγά το σκοτάδι, έλεγε: γιατί κάνεις αυτό το τρελό; Λέει λοιπόν ο Δαβίδ: Γιατί αγαπάς τη ματαιοδοξία και αναζητάς ψέματα; (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

Και γνῶτε ὅτι ἐθαυμάστωσε Κύριος τὸν ὅσιον αὐτοῦ, Κύριος εἰσακούσεταί μου ἐν τῷ κεκραγέναι με πρὸς αὐτόν. Οργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε, ἃ λέγετε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐπὶ ταῖς κοίταις ὑμῶν κατανύγητε. Θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης καὶ ἐλπίσατε ἐπὶ Κύριον. Πολλοὶ λέγουσι· τίς δείξει ἡμῖν τὰ ἀγαθά; ᾿Εσημειώθη ἐφ᾿ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε!

Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν για την ευημερία. Αλλά το γεγονός είναι ότι θέλουν να βρουν ευλογίες χωρίς τον Θεό, τον Δωρητή όλων των ευλογιών. Οι ανόητοι πασχίζουν να λάβουν τις ευλογίες της εν Χριστώ ζωής χωρίς να έρχονται στον Χριστό. Σε αντίθεση με αυτούς, ο Δαβίδ ορμά κατευθείαν στην Πηγή όλων των ευλογιών στον κόσμο με τα λόγια: Δείξε μας το φως του προσώπου Σου, Κύριε!

Και εδώ είναι ένα άλλο μαργαριτάρι σοφίας. Η συμβουλή του αγίου προφήτη Δαυίδ. Το βράδυ, πριν πάτε για ύπνο, όταν η σιωπή γεμίζει τον χώρο και κανείς δεν ενοχλεί, κοιτάξτε τα γεγονότα της ημέρας που έχετε ζήσει με καλή πίστη. Πού ήταν αγενής ή λάθος? όπου εξαπατήσατε ή προσβάλλατε, συκοφαντηθήκατε ή ζηλέψατε. Αποκαλύψτε τον εαυτό σας με ειλικρίνεια. Αυτή είναι η έννοια του «ηρέμησε», στο να βασανίζεις τον εαυτό σου και να επικρίνεις τον εαυτό σου. Και μετά παραδώσου στα χέρια του Κυρίου με πλήρη εμπιστοσύνη σε Αυτόν: Στο χέρι Σου, Κύριε Ιησού Χριστέ, Θεέ μου, παραθέτω το πνεύμα μου, Εσύ με ευλόγησες, ελέησε με και δώσε μου μια αιώνια ζωή. Αμήν.

Το αποτέλεσμα της επαλήθευσης των πράξεών τους θα είναι η μετάνοια, η οποία πρέπει να επισφραγιστεί προσφέροντας στον Θεό ειλικρινή θυσία («θυσία δικαιοσύνης») και εναποθέτοντας ελπίδα στη διάταξη της ζωής σε Αυτόν, και όχι στη δική μας δύναμη (Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος).

Πολλοὶ λέγουσι· τίς δείξει ἡμῖν τὰ ἀγαθά; ᾿Εσημειώθη ἐφ᾿ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε! Έδωκας εὐφροσύνην εἰς τὴν καρδίαν μου ἀπὸ καρποῦ σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου αὐτῶν ἐπληθύνθησαν. Εν εἰρήνῃ ἐπὶ τὸ αὐτὸ κοιμηθήσομαι καὶ ὑπνώσω, ὅτι σύ, Κύριε, κατὰ μόνας ἐπ᾿ ἐλπίδι κατῴκισάς με

Τα τελευταία λόγια του ψαλμού είναι γεμάτα ελπίδας και φωτός. Η ειλικρινής πίστη στον Θεό είναι πάντα δικαιολογημένη. Αυτός που αγαπά τον Θεό θα είναι πάντα καλυμμένος με την αγάπη του Θεού, παρηγορούμενος από τα ελέη του Θεού.

«Οι λίγοι αφοσιωμένοι άνθρωποι γύρω από τον Δαβίδ ήταν κοντά σε απόγνωση όταν δεν είχαν κανένα μέσο τροφής και φώναξαν στον Θεό: «Δείξε μας φως» - και τότε ο Κύριος τους βοήθησε. Σε αυτό ο Δαβίδ βλέπει το χέρι του Θεού από πάνω του, γιατί, εμπιστευόμενος τον εαυτό του στην προστασία Του, «ξαπλώνει και κοιμάται ήρεμα, αν και οι εχθροί του είναι κοντά» (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).

Όλα είναι δυνατά για τον πιστό. Ο πιστός θα προστατευτεί και θα παρηγορηθεί. Όλα είναι για το καλό του πιστού. Έχοντας εμπιστοσύνη στην Παντοδυναμία και την Παναγία του Θεού, ο άγιος προφήτης Δαυίδ ηρεμεί. Λέει τώρα: Ξαπλώνω ήρεμα και κοιμάμαι, γιατί ξέρει σίγουρα ότι ο ίδιος ο Κύριος του επιτρέπει να ζει με ασφάλεια. Αυτή είναι η αλλαγή στην ψυχή που προκαλεί η προσευχή σε εννέα μόνο σύντομες γραμμές.