Πρωθιερέας Ανδρέας Νικολαΐδη Facebook

 Facebook

Ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που προέκυψαν σε σχέση με την εμφάνιση της λεγόμενης «OCU» στην Ουκρανία είναι το ζήτημα της εγκυρότητας και του κανονικού χαρακτήρα των χειροτονιών των λεγόμενων «ιεραρχών» που έγιναν μέρος αυτής της νεοσύστατης θρησκευτικής δομής.

Φυσικά, αυτή η ερώτηση δεν είναι η μόνη, αλλά για πολλούς είναι ο ακρογωνιαίος λίθος, σημαντικός, κεντρικός. Αφήνοντας έξω από τις παρενθέσεις άλλες ερωτήσεις που απαιτούν επίσης απάντηση, θα προσπαθήσω να εξετάσω αυτό το ίδιο πρόβλημα.

Έτσι, κατά τη διαδικασία εξέτασης της εγκυρότητας και της αποτελεσματικότητας των χειροτονιών, πρέπει να ληφθούν υπόψη δύο παράγοντες - 1) η κανονική τους συνέπεια ισχύς 2) η παρουσία της αποστολικής διαδοχής.

Η κανονικότητα μπορεί να ονομαστεί η συμμόρφωση των συνθηκών χειροτονίας και του ίδιου το χειροτονημένου στους κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η αποστολική διαδοχή πρέπει να γίνει κατανοητή ως ένας τέτοιος παράγοντας στη θεσμοθετημένη από τον Θεό μέθοδο επικοινωνίας της ιεραρχικής εξουσίας στην Εκκλησία, ως η αδιάλυτη σύνδεση κάθε συγκεκριμένης χειροτονίας με τους αποστόλους μέσω μιας διατηρημένης αλυσίδας. Δηλαδή, η παρουσία ενός επίσκοπου απόστολης διαδοχής μπορεί να αναγνωριστεί μόνο εάν οι επίσκοποι που τον χειροτονήσαν είχαν τέτοια διαδοχή. Είναι σημαντικό να τα διαχωρίσουμε, καθώς η νομιμότητα και ο κανονικός χαρακτήρας δεν περιορίζονται μόνο στην παρουσία αποστολικής διαδοχής. Ένα παράδειγμα αυτού είναι η ιστορία του Μαξίμου Κυνικού. Αυτός χειροτονήθηκε από τους νόμιμους αιγυπτιακούς επισκόπους, αλλά οι πατέρες της Β´ Οικουμενικής Συνόδου αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την χειροτονία του, δηλώνοντας ότι «μήτε Μάξιμον επίσκοπον ή γενέσθαι, ή είναι, μήτε τους παρ' αυτού χειροτονηθέντας, εν οιωδήποτε βαθμώ κλήρου· πάντων και των περί αυτόν, και των παρ' αυτού γενομένων ακυρωθέντων» (κανών Δ' της Β´ Οικουμενικής Συνόδου).

Τώρα οι εκπρόσωποι της OCU δηλώνουν ότι είναι γνήσιοι, ευλογημένοι και κανονικοί ιεράρχες. Ωστόσο, ακόμη και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως που τους αποδέχθηκε, πιστεύει ότι η αποδοχή τους πραγματοποιήθηκε μόνο από την «οικονομία», με επιείκεια, καθώς μέχρι το 2018 τόσο ο Φιλάρετος Ντενισένκο όσο και ο Μακάριος Μελέτιτς βρίσκονταν σε σχισμα, και, κατά συνέπεια, οι επισκοπικοί χειροτονίες εκτελέστηκαν παράνομα και αντικανονικά. Η μη κανονική φύση αυτών των χειροτονιών σχετίζεται με δύο παράγοντες - την εκκλησιαστική και την προσωπική. Ο εκκλησιαστικός παράγοντας εξηγεί την παρανομία των χειροτονιών από το γεγονός ότι διαπράχθηκαν από ανθρώπους που βρίσκονται σε σχίσμα και δεν έχουν την εξουσία να εκτελούν αυτές τις ενέργειες, καθώς και από το γεγονός ότι τέτοιοι επίσκοποι διορίστηκαν σε έδρα όπου υπάρχει ήδη νόμιμος και κανονικός επίσκοπος. Ο προσωπικός παράγοντας συνδέεται με την παρουσία τέτοιων ιεραρχών ηθικών εγκλημάτων και παραπτώσεων ασυμβίβαστων με το επισκοπική διακονία, δηλαδή, τη διαφορά μεταξύ της προσωπικότητάς τους και του ύψους της κληρονομιάς των αποστόλων. Υπάρχουν πολλά γεγονότα τέτοιας ασυμφωνίας, αλλά εδώ, για λόγους συντομίας, αξίζει να αναφέρουμε μόνο την προσωπικότητα του λεγόμενου «επισκόπου» Κυρίλλου Μιχαϊλούκ, ο οποίος ήταν καθηρημένος στο «Πατριαρχείο Κίεβου», έγινε δεκτός στην UAOC και εντάχθηκε ως επίσκοπος στην OCU. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η «καθαίρεση» του στο Πατριαρχείο Κιέβου δεν έχει ακυρωθεί και τώρα δεν είναι σαφές εάν καθηρημένος ή όχι για τον «Μητροπολίτη»  Επιφάνιο. Όμως με πρόσχημα της «οικονομίας» που καλύπτει όλα τα πράγματα είναι πολύ βολικό να κρύβονται όλα τα κανονικά εγκλήματα.

Τώρα οι «ιεράρχες» της OCU θέλουν να πουν ότι ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος αναγνώρισε την επισκοπική τους αξιοπρέπεια. Ναι, πράγματι, στην Ορθόδοξη Εκκλησία υπάρχουν πολλά γεγονότα αναγνώρισης χειροτονιών όταν οι σχισματικοί επιστρέφουν στην αγκαλιά της Εκκλησίας. Αλλά εδώ αξίζει να επισημάνουμε δύο σημεία. Πρώτον, δεν υπήρξε επιστροφή το 2018. Η κανονική και νόμιμη Εκκλησία του ουκρανικού λαού δεν ελήφθη υπόψη, η φωνή της ιεραρχίας και των ανθρώπων απλώς αγνοήθηκε. Και υπήρξε μια βαθιά αντικατάσταση των εννοιών. Το σχίσμα δεν θεραπεύτηκε (η τρέχουσα ιστορία είναι απόδειξη αυτού - η πληγή του σχίσματος στην πολιτική βάση της Ουκρανικής Ορθοδοξίας αιμορραγεί άφθονα). Επιχειρήθηκε η νομιμοποίηση του σχίσματος.

Δεύτερον, δεν μπορεί κανείς να αναγνωρίσει αυτό που δεν υπήρχε καθόλου. Και εδώ ασχολούμαστε με το ζήτημα της αποστολικής διαδοχής στην ιεραρχία της OCU. Εάν με τους επισκόπους που χειροτονήθηκαν στο Πατριαρχείο Κιέβου, όλα είναι λίγο πολύ ξεκάθαρα: είναι παράνομα, αλλά, ωστόσο, έχουν αποστολική διαδοχή μέσω του πρώην Μητροπολίτη Φιλάρετο Ντενισένκο, τότε με την ιεραρχία της πρώην UAOC όλα δεν είναι καθόλου απλά.

Η αρχή της ιεραρχικής δομής της UAOC τέθηκε από τον πρώην Επίσκοπο Ζιτόμιρ Ιωάννη Μπονταρτσούκ. Αυτός, βρίσκοντας  σε κατάσταση κανονικής καθαίρεσης από την ιεραρχία του, ανακοίνωσε την αποκατάσταση της «Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Εκκλησίας». Αλλά η Εκκλησία πρέπει να έχει ιεραρχία. Σύμφωνα με τους Αποστολικούς κανόνες, η χειροτονία ενός επισκόπου απαιτεί τη συμμετοχή τουλάχιστον δύο ιεραρχών. Και ο Ιωάννης Μπονταρτσούκ να εκτελέσει την χειροτονία του αδελφού του Βασίλη καλεί τον απατεώνα Βικέντιο Τσεκάλιν, ο οποίος αποκάλεσε τον εαυτό του ως επίσκοπο της Εκκλησίας «κατακόμβης».

Αλλά το όλο θέμα είναι ότι ο Βικέντιος δεν ήταν επίσκοπος και η επισκοπική του τάξη δεν αναγνωρίστηκε σε καμία Εκκλησία. Επιπλέον, μετά από λίγο καιρό πρόδωσε την Ορθοδοξία και έφυγε σε άλλη ήπειρο. Δεν θα ήθελα να πω ξανά όλες τις λεπτομέρειες της ζωής αυτού του ατυχούς άνδρα. Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο - δεδομένου ότι δεν ήταν επίσκοπος, τότε η χειροτονία του Βασίλη Μπονταρτσούκ είναι άκυρη, καθώς διαπράχθηκε με τη βαριά παραβίαση των αποστολικών διαταγμάτων από έναν καθηρημένο ιεράρχη και δεν έχει αποστολική διαδοχή. Στη συνέχεια ολόκληρη η αλυσίδα παράνομων και άκυρων χειροτονιών στην UAOC έλαβε το όνομα «Τσεκάλιν» στην ιστορική βιβλιογραφία. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι επίσκοποι που χειροτονήθηκαν από τον Ιωάννη Μπονταρτσούκ τελικά τον «απέλασαν» από την «εκκλησία» τους.

Οι σύγχρονοι ηγέτες της UAOC αγαπούν να χτίσουν την αποστολική διαδοχή τους στην Πολωνική Εκκλησία μέσω της χειροτονίας του Μστισλάβ Σκρίπνικ. Όμως, πρώτον, ο Πρωθιεράρχης της Πολωνικής Εκκλησίας Διονύσιος Βαλαντίνσκι αργότερα αναγνώρισε τη μη κανονική φύση των ενεργειών του και, δεύτερον, οι ακτιβιστές του σχίσματος παραδέχονται ότι από τις χειροτονίες του Μστισλάβ Σκρίπνικ και του Αντωνίου Στσέρμπι στις χειροτονίες της σημερινής της πρώην UAOC μπορεί να εντοπιστεί μόνο μία αλυσίδα - μέσω του Πολυκάρπου (Παχαλιούκ). Αφήνοντας από τη συζήτηση την περαιτέρω μοίρα αυτού του χαρακτήρα (οποίος ενδιαφέρεται, μπορεί να τον ψάξει), μπορούμε να δηλώσουμε μόνο ένα πράγμα - ακόμη και αν αναγνωρίσουμε ότι έχει αποστολική διαδοχή, ένας ιεράρχης δεν αρκεί για να αναγνωριστεί η ορθότητα της επισκοπικής χειροτονίας, εάν όλοι οι άλλοι συμμετέχοντες δεν έχουν αποστολική διαδοχή, δηλαδή είναι ουσιαστικά απατεώνες.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Στους «κληρικούς» της UAOC υπάρχουν «ιεράρχες» που στερούνται ακόμη και αυτό το εφήμερο νήμα. Μερικοί χειροτονίες ανάγονται άμεσα στο Τσεκάλιν. Για παράδειγμα, ο «Μητροπολίτης» Ανδρέας Αμπραμτσούκ, ο οποίος χειροτονήθηκε από τον Ιωάννη Μπονταρτσούκ μαζί με τον αδερφό του Βασίλη και τον περιβόητο Βικέντιο Τσεκάλιν. Και το 2019 ο «Οικουμενικός» Πατριάρχης συλλειτούργησε με τέτοιους ψευδο-ιεράρχες, αναγνωρίζοντάς τους ως επίσκοπους. Αν και πριν από αυτό, ακόμη και ο Φιλάρετος, ο οποίος βρισκόταν σε σχίσμα, δεν αναγνώρισε την επισκοπική αξιοπρέπεια της ιεραρχίας της UAOC, εκτελώντας την  «αναχειροτονία» τους.

Μερικοί ηγέτες της OCU, για να δικαιολογήσουν τον παράνομο χαρακτήρα των παραπάνω χειροτονιών, θέλουν να αναφερθούν στο γεγονός ότι ο κανονικός αρχιεπίσκοπος Βαρλαάμ Ιλλιούστσενκο συμμετείχε στη χειροτονία του Βασίλη Μπονταρτσούκ μαζί με τον Τσεκάλιν και τον Ιωάννη Μπονταρτσούκ. Ωστόσο, όπως αποδεικνύουν οι χειρόγραφες ομολογίες του Ιωάννη Μπονταρτσούκ, η υπογραφή του αρχιεπισκόπου Βαρλάμ είναι ψεύτικη (για όσους θέλουν να διερευνήσουν αυτό το γεγονός, υπάρχουν στιγμιότυπα οθόνης της επιστολής του πρώην επισκόπου Ιωάννη στο διαδίκτυο).

Όλα αυτά μαρτυρούν μόνο ένα πράγμα - καθοδηγούμενοι από τον Α´ κανόνα των Αγίων Αποστόλων, τον Η´ κανόνα της Α´ Οικουμενικής Συνόδου, τον Δ´ κανόνα της Β´ Οικουμενικής Συνόδου, τον Δ´ κανόνα της Συνόδου της Αντιόχειας, τον  ΙΣΤ´κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου, δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε ούτε την παρουσία της αποστολικής διαδοχής, ούτε τη νομιμότητα και την κανονικότητα των επισκοπικών χειροτονιών στη λεγόμενη OCU.